Жыў-быў маленькі Тук. Тут яму трэба было няньчыць сваю сястру Густаву, якая была значна маладзейшая за яго, і пры гэтым вывучыць урокі, а гэтыя два выпадкі не выйшлі адначасова. Бедны хлопчык трымаў сястру на каленях і спяваў ёй песні, спрабуючы вывучаць геаграфію. Заўтра мы збіраемся даследаваць усе гарады Зеландыі і ведаць пра іх усё.
Нарэшце вярнулася маці, якая ехала кудысьці, і забрала Густава. Вось — бяжыць да акна і да кнігі, і чытае, чытае, ледзь не аслеп: у пакоі ўсё цямней і цямней, а маці не было за што купіць свечкі.
— Ён старая прачка, — сказала маці, гледзячы ў акно. — Сама яна ледзь ходзіць, а тут яшчэ трэба вядро вады насіць. Будзь малайчына, Тук, бяжы і памагай бабулі!
Тук адразу падбег і дапамог, але калі вярнуўся ў пакой, было зусім цёмна. Яму трэба было класціся спаць. За ложкам Тукава — старая драўляная лаўка са спінкай і шуфлядай пад сядзеннем. Ён лёг, але не пераставаў думаць пра свой урок: пра гарады Зеландыі і ўсё, што расказваў пра іх настаўнік. Яму прыйшлося б прачытаць урок яшчэ раз, але было позна, і хлопчык паклаў кнігу сабе пад падушку: ён чуў, што гэта выдатны спосаб лепш запомніць урок, хоць на яго нельга надта спадзявацца, канешне.
А тут ляжаў Тук у ложку і думаў, думаў... Раптам нехта пацалаваў яго ў вочы і вусны - ён у гэты час спаў і нібыта не спаў - і ён убачыў перад сабой старую прачку. Яна ласкава паглядзела на яго і сказала:
«Было б грэхам, калі б ты заўтра не ведаў свайго ўрока». Ты мне дапамог, цяпер я дапамагу табе. І Гасподзь ніколі не пакіне вас без Яго дапамогі!
У гэты момант старонкі кнігі пад галавой у Тука зашамацелі і пачалі перагортвацца. Потым прагучала:
- Куд-куды!
Гэта была курыца, прычым з горада Кеге!
– Я курыца Кеге! «І яна расказвала Тукаву, колькі людзей у Кегу, а потым расказвала пра бітву, якая тут ішла. Нават лішняе: Тук ужо ведаў пра гэта».
– Каррамба! — і нешта грукнула.
Ён упаў на ложак драўляных папугаяў, якія кіравалі мішэнню ў кампаніі лучнікаў у горадзе Пріт. Птушка расказала хлопчыку, што ў гэтым горадзе столькі жыхароў, колькі шнараў на яго целе, і пахвалілася, што Торвальдсен калісьці быў яго суседам.
- Бум! Я вядомы сваім выдатным размяшчэннем!
Але маленькі Тук ужо не ляжаў у ложку, а раптам апынуўся на жарабцы, скачучы галопам. Ён сядзеў за апранутым рыцарам у бліскучым тахельме, а султан калыхаўся на ветры. Яны прайшлі праз лес і апынуліся ў старажытным горадзе Вордыпборг. Гэта быў вялікі і поўны транспарту горад; на ўзгорку горада стаяў каралеўскі замак. У ім ярка свяціліся вокны, бо баль аддавалі ў замку. Кароль Вальдэмар танцаваў у коле раскошных маладых фрэйлін.
Але вось настала раніца, і як толькі ўзышло сонца, горад з каралеўскім замкам растаў, вежы адна за адной зніклі, і ўрэшце на ўзгорку засталася адна вежа, а само мястэчка стала маленькім, бедным. Вучні, якія спяшаліся ў школу з кнігамі пад пахай, казалі: «У нас у горадзе дзве тысячы жыхароў!». - але насамрэч іх было не так шмат.
Маленькі Тук зноў ляжаў у ложку; яму здавалася, што ён мроіцца; нехта зноў стаяў побач.
— Маленькі Тук! Маленькі Тук! Ён пачуў. Гэта сказаў маленькі марак, нібыта малады, але яшчэ не малады. — Я прынёс табе прывітанне ад Корсера. Вось горад з будучыняй! У яго ёсць свае паштовыя вагоны і параходы. Калісьці ён лічыўся гаротным мястэчкам, але гэтая ідэя састарэла. «Я ляжу на моры! Гаворыць Корсер. — У мяне ёсць шашы і парк! Я нарадзіла паэта, і шмат весялосці, бо не ўсе паэты шчаслівыя! Я нават збіраўся паслаць адзін са сваіх караблёў, каб паплыць вакол зямнога шара!.. А як дзіўна я пахну, ад гарадскіх варот! Гэта таму, што ўсюды квітнеюць прыгожыя ружы!»
Маленькі Тук глядзеў на іх, і вочы яго зачырванеліся чырвоным і зялёным. А калі каляровыя хвалі сціхлі, ён убачыў лясістую скалу над нябачным фіёрдам. Над абрывам узвышаўся стары манастыр з высокімі вострымі вежамі і шпілямі. Зверху беглі бурлівыя ручаі. А ля вытоку сядзеў стары кароль; яго сівая галава з доўгімі кудзеркамі была ўвянчана залатой каронай. Гэта быў кароль Рэў, у гонар якога назвалі крыніцу, а таксама ў гонар крыніцы і горад пад Раскілле. Па сцежцы, якая вяла да манастыра, ішлі ўсе каралі і каралевы Даніі, увянчаныя залатымі каронамі. Іграў арган, за ім паўтаралі мелодыю ручаі крынічкі. Маленькі Тук глядзеў і слухаў.
— Не забывайце пра дзяржаву! Сказаў Кароль Рэў.
Раптам усё знікла. Але куды гэта ўсё падзелася? Гэта як перагортваць старонку ў кнізе! Перад хлопчыкам стаяла старая вяндлярня, яна прыехала з горада Копе — там нават на плошчы трава расце. Яна накінула на галаву і спіну свой шэры палатняны фартух; фартух быў зусім мокры — напэўна, ішоў дождж.
- Дык вось! Яна сказала і расказала яму пра пацешныя камедыі Гольберга, пра караля Вальдэмара і біскупа Абсалона, потым раптам зморшчылася, паківала галавой, быццам збіралася падскочыць, і каркнула. - Што! Што! Што! Як сыра, мокра і ціха ў Копе! Што! Яна ператварылася ў жабу. - Што! — І яна зноў стала жанчынай. — Апрануцца трэба па надвор’і! Яна сказала. – Тут мокра! Мой горад — як бутэлька: лезеш у горла, трэба адтуль выбірацца. Раней славіўся цудоўнай рыбай, а цяпер на дне «бутэлькі» — чырванашчокія хлопцы; тут вывучаюць розныя мудрасці: грэцкую, іўрыт... Ква!
Хлопчык не чуў ні каркання жаб, ні пляскання ботаў на балоце: усё той жа гук, манатонны і глухі, пад які Тук моцна заснуў. І малайчына.
Але і тут яму прысніўся сон — інакш што ўсё гэта было? Яго блакітнавокая, бялявая, кучаравая сястра Густава раптам стала чароўнай дарослай дзяўчынай, і хоць ні ў яе, ні ў яго не было крылаў, яны разам ляцелі ў паветры над Зеландыяй, над зялёнымі лясамі і блакітнымі водамі.
— Чуеш, як пяе певень, маленькі Тук? Кукуруза! Вось куры прыляцелі з затокі Кеге! У цябе будзе птушыны дворык, вялікі-надта вялікі! Не трэба пакутаваць! Ты, як кажуць, бабра заб'еш і станеш багатым, шчаслівым чалавекам! Ваш дом уздымецца, як вежа караля Вальдэмара, будзе багата ўпрыгожаны такімі ж мармуровымі статуямі, як і створаныя каля Прэта. Ты разумееш мяне? Тваё імя абляціць увесь свет, як карабель, які вы хацелі адправіць з Карсара, а ў Раскіле - "Памятайце штаты!" Сказаў Кароль Рэў: "ты будзеш гаварыць добра і мудра, маленькі Тук!" Калі ты, нарэшце, спусцішся ў магілу, будзеш спаць у ёй спакойна...
- Як у Копе! — дадаў Тук і прачнуўся.
Была ясная раніца, ён нічога не памятаў са сноў, ды і не трэба было — глядзець наперад.
Ён ускочыў з ложка, узяў кнігу і хутка вывучыў урок. А старая прачка ўсунула галаву ў дзверы, кіўнула яму і сказала:
— Дзякуй за ўчорашні дзень, мілая! Няхай Гасподзь здзейсніць вашу найлепшую мару.
А маленькі Тук не ведаў, што яму сніцца, а Гасподзь Бог ведае!
- Маленький Тук (ўкр.)
- Маленький Тук (рус.)
- Der kleine Tuk (ням.)
- Little Tuk (анг.)
- Mały Tuk (пол.)